(Nâtık-ı bil-hikme) adı ile meşhûrdur. Birgün Bağdâdda, minberde va’z veriyordu. Minberin önünde oturanlardan biri uyudu. İbni Sem’ûn hemen susdu. Uyandığı zemân (Resûlullahı rü’yâda gördün değil mi?) dedi. Evet gördüm dedi. (Seni uyandırıp da, tatlı rü’yânı yarıda bırakmamak için susdum) buyurdu. Zâhid olmağı, dünyâya gönül bağlamamağı söylüyorsun, kendin yeni, şık giyiniyorsun ve çeşidli yemekler yiyorsun dediklerinde, Allahü teâlâyı, islâmiyyetin emr etdiği gibi bilen kimseye, dünyâ malı zarar vermez buyurdu. (Allahü teâlânın adı bulunmıyan söz, kıymetsizdir. Allahü teâlâyı hâtırlamadan susmak, boşuna vakt geçirmekdir. İbret almadan bakmak fâidesizdir) buyururdu. 387 [m. 997] senesinde vefât etdi. Evinin bağçesine defn edildi. Otuz dokuz sene sonra kabristâna nakl etmek îcâb etdi. Kefeni hiç solmamış, yepyeni görüldü. 92.
260 — EBÜL-HÜSEYN MÜSLİM “rahmetullahi teâlâ aleyh”: Altıyüzdoksanyedinci [697] sırada Müslim ismine bakınız!
261 — EBÜL-HÜSEYN-İ NÛRÎ “rahmetullahi teâlâ aleyh”: Ahmed bin Muhammed, Cüneyd-i Bağdâdînin arkadaşı idi. 295 [m. 907] de ölünce, Cüneyd, (İlmin yarısı gitdi) buyurdu. 564.
262 — EBÛ LEHEB: Resûlullahın amcası idi. Düşmanı idi. Bedr gazâsından yedi gün sonra çiçek hastalığından Mekkede öldü. Kokdu. Karısı Ümm-ı Cemîl, Ebû Süfyân bin Harbin hemşîresi idi. 376, 378, 389, 391, 509, 513, 714, 1051, 1162, 1186.
263 — EBÜL-KÂSIM-I SEMERKANDÎ “rahmetullahi teâlâ aleyh”: Muhammed bin Yûsüf, Hanefî fıkh âlimlerindendir. 556 [m. 1161] senesinde vefât etdi. (Câmi’ul-fetâvâ) kitâbı meşhûrdur. Buna (Câmi’ul kebîr) de denir. (Mültekıt) ve başka kitâbları da vardır. 286.
264 — EBÜLLEYS-İ SEMERKANDÎ “rahmetullahi teâlâ aleyh”: Nasr bin Muhammed, hanefî fıkh ve tefsîr âlimidir. (Bostân-ül-Ârifîn), (Tenbîh-ül-gâfilîn), (Mukaddime) kitâbları meşhûrdur. (Ebülleys tefsîri)nin türkçe Mûsâ İznikî tercemesi m. 1983 de basılmışdır. 373 [m. 983] de vefât etdi. 45, 268, 583, 611, 644, 792.
265 — EBÜLVEFÂ: Ebülvefâ bin Ma’rûf Hamevî, halvetî meşâyihindendir. 1016 [m. 1607] da Hamâda vefât etdi. Tâc-ül-ârifîn Muhammed Ebül-Vefâ 501 h. [1107] de Irâkda vefât etdi. Şeyh Müslih-uddîn Mustafâ Vefâ bin Ahmed, 896 [m. 1490] da İstanbulda vefât etdi. Abdüllatîf-i Kudsînin, bu da Zeyn-üddîn-i Hâfînin halîfesidir. Hocası Bursada Zeynîlerde, kendisi Vefâdadır. 1197.
266 — EBÛ MENSÛR-I MÂTÜRÎDÎ: Muhammed bin Mahmûd, Ehl-i sünnetin iki i’tikâd imâmından birincisidir. Hocası Ebû Nasr-ı İyâd, Ebû Bekr-i Cürcânînin talebesi idi. Bu da imâm-ı Muhammed Şeybânînin talebesi idi. 333 [m. 944] de Semerkandda vefât etdi. Kabrini bir yehûdî ruslardan satın alarak eğlence yeri yapdı. İstanbuldan gelen İhlâs şirketi, bu çirkin hâli görünce, 1416 h.k. [1996 m.]de, [yehûdîden 30000] dolara satın alarak kıymetlendirdi. İmâm-ı a’zam Ebû Hanîfeden gelen kelâm bilgilerini kitâblara geçirdi. Îzâh ve isbât etdi. 22, 439, 491, 492, 701.
267 — EBÛ MÛSÂ DÎNEVERÎ: Bâyezîd-i Bistâmînin talebesinden idi. Adı Ahmed bin Dâvüddür. Çok kitâb yazdı. 281 [m. 894] senesinde vefât etdi. 684.
268 — EBÛ MÛSEL-EŞ’ARÎ “radıyallahü anh”: Abdüllah bin Kays, Eshâb-ı kirâmdandır. Hicret-i seniyyeden evvel, Yemenden iki kardeşi ve arkadaşları ile Habeşistâna gitdi. Orada Ca’fer-i Tayyar “radıyallahü anh” ile konuşarak müslimân oldu. Hayberin fethinde Medîne-i münevvereye geldi. Resûlullahın “sallallahü aleyhi ve sellem” Zebîd, Aden ve Yemende vâlîsi idi. Ömer “radıyallahü anh” zemânında da Basra ve Kûfe vâlîliklerinde bulundu. Çok memleketler feth etdi. Sıffîn muhârebesinden sonra, sulh için hazret-i Alînin “radıyallahü anh” vekîli idi. Hazret-i Mu’âviyenin vekîli olan Amr ibni Âsın “radıyallahü anhümâ” dehâsı karşısında mağlûb olmuşdu.