Aryüs mîlâdın (270) senesinde İskenderiyyede doğdu. [Bingâzîde doğduğu da rivâyet edilmişdir.] La’net edildikden sonra birkaç sene yalnız yaşamışdır. Dahâ sonra, kendi mezhebinin tarafdârı olan İzmit Piskoposu Ushiyusun tavassutu ve İmperator Kostantinin baskısı ile kilise tarafından afv edilmişdir. Kostantin de, Aryüsün mezhebini kabûl ederek, kendisini İstanbula da’vet etmişdir. Patrik Aleksandrusun şiddetli muhalefetine rağmen, teslîse inananlara gâlip gelmek üzere iken, mîlâdın 336 târîhinde şiddetli bir ağrıdan ansızın vefât etmişdir. Vefâtından sonra da, mezhebi bir hayli yayılmışdı. Mezhebini Kostantinin oğlu Kostans ile halefleri resmen kabûl ve himâye etmişlerdi.

Atnâs (St. Athanese) ise, mîlâdın 296 târîhinde İskenderiyyede doğmuşdur. 325 de İznik konsilinde teslîs için ileri sürdüğü düşünceleri ile şöhret buldu. 326 da İskenderiyye patriği oldu. Aryüs mezhebine ve Îsâ aleyhisselâmın insan ve Peygamber olduğuna şiddet ile karşı çıkdı. 335 de Sur şehrindeki rûhban meclisinde, Aryüs tarafdârlarınca patriklikden azl edildi. Dört sene sonra, Roma meclisince yeniden patrik yapıldı. 373 de İskenderiyyede öldü. Aryüs mezhebi aleyhine kitâblar yazdı. Mayısın ikisinde yortusu yapılır.]

İznikdeki rûhban meclisinin zabtlarında bildirildiğine göre, o asrda her tarafda bir çok İncîller bulunup, bunların doğru ve yanlış olanı fark olunamıyordu. Bu İncîllerden elli dört muhtelif İncîl nüshası hakkında, bu meclisde çeşidli münâzaralar yapıldı. Bu meclisde bulunan papazlar, İncîlleri okudukları zemân ellidört İncîl nüshasından, elli adedinin aslları olmadığını anlayıp red etdiler. Dört nüshanın doğru, diğerlerinin bâtıl olduğuna, karar verildi. O zemândan beri [m. 325] bu dört İncîlden (Matta, Markos, Luka, Yuhannâ) başkasına i’tibâr olunmadı ve ele geçen nüshalar yok edildi. Bu meclisde, iki binden ziyâde rûhban bulunup, bunların çoğu, Aryüs gibi, Allahü teâlânın bir ve Îsâ aleyhisselâmın Onun kulu ve resûlü olduğuna inandıkları hâlde; Atnâs, İstanbul piskoposu olduğundan, piskopos rütbesinde olanların çoğu [makâmlarını gayb etmek korkusundan] Atnâs tarafını tutdular. Din gibi en büyük ehemmiyyeti olan bir işin, incelenmesi ve doğru olanın beyân edilmesi husûsunda bile, papazların, makâm ve mevki’ korkusu sebebi ile, Aryüs ve tarafdârları mağlûb oldu. Bunun üzerine, Aryüs kiliseden kovuldu. Dahâ sonra, Atnâs patriklikden uzaklaşdırılıp, Aryüs İstanbula da’vet edildi. [Fekat yukarıda da zikr etdiğimiz gibi, İstanbula gelmeden öldü. Büyük Kostantin, Aryüs mezhebini kabûl etmişdi.] Mîlâdın 337. nci senesinde, Kostantinin ölümünden sonra, Atnâs tarafdârları ile Aryüs tarafdârları arasında büyük çarpışmalar meydâna geldi.