Cevâb: Allahü teâlânın feyzleri, ni’metleri, fark gözetmeksizin herkese gelmekdedir. Fekat, Allahü teâlânın âdeti şöyledir ki, feyzlerini, ni’metlerini bir sebeble, bir kimse ile gönderir. Bu sebebin, o ni’mete vâsıta olabilmesi lâzımdır. İyiliğe sebeb olanın iyi olduğu, felâkete, azâba sebeb olanın iyi olmadığı anlaşılacağı gibi, iyiler arasındaki üstünlük dereceleri de, buradan anlaşılır. İlk halîfe zemânında, câhil ve sapık, bozuk kimseler yokdur demek doğru değildir. Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” vefât eder etmez, Arabistân halkının çoğu irtidâd etdi. Eshâb-ı kirâmdan “radıyallahü teâlâ anhüm ecma’în” kendilerine vazîfe ile gelmiş olanları şehîd etdiler. İki halîfenin tedbîr ve gayretleri, büyük bir felâketi önledi. Aklı olan kimse, bu hâdiselere tesâdüf diyemez. Takdîr-i ilâhî böyle imiş diyerek, hizmetleri inkâra kalkışmak da, Emr-i ma’rûfü ve Nehy-i münkeri inkâr etmek olur. Hazret-i Alînin üstünlüğünü inkâr etmeğe de yol açar.

Süâl: Hazret-i Alînin “radıyallahü teâlâ anh” müslimânlarla harb etmesi, hakkı savunmak idi. Bâtılı yok etmek için idi. Bunun için, bu harbleri de cihâd sayılmaz mı?

Cevâb: Hazret-i Alînin “radıyallahü teâlâ anh” hak için, iyilik için uğraşdığı ortadadır. Bunun için ona bir leke sürülemez. Fekat, bu savaşları Resûlullahın emri ile yapdı demek doğru değildir. Çünki, onun fitneleri basdırması takdîr edilmiş olsaydı, Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” ona emr ederdi. O da, bu hayrlı işe sebeb olurdu.

Bilindiği gibi, Şâmın ve Irâkın feth olunacağını haber vermişdi. Bunun için, iki halîfenin bu çalışmaları meyveli oldu. Bu fesâdlar ise, kaldırılamadı. Alînin “radıyallahü teâlâ anh” söndürmek için aldığı tedbîrler, fitneyi dahâ da körükledi. Allahü teâlâdan Resûlüne va’d edilmiş olmadığı anlaşılmakdadır. Hazret-i Alînin hâricîlerle harb etmesi, öyle değildir. Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem”, bu muhârebesini bildirmiş ve zafer kazanacağını müjdelemişdi.

Şeyhayn zemânında “radıyallahü teâlâ anhümâ” fıkh bilgilerine uymakda ve ihsân ve tarîkat denilen ma’rifetleri almakda müslimânlar birlik hâlinde idi. Kusûru olanları halîfe cezâlandırırdı. Hâlbuki, kendileri gibi, onların çoğu da, Resûlullahın “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” sohbetinde bulunmuşlardı. Sa’d ibni Ebî Vakkâs “radıyallahü teâlâ anh” evinin kapısını acemler gibi yapdırınca, hazret-i Ömer “radıyallahü teâlâ anh” yıkdırdı. Hâlid bin Velid gibi ünlü bir kumandanı azl eyledi. Mısr vâlîsi Amr ibni Âsı payladı. Hazret-i Alî “radıyallahü teâlâ anh” zemânında, halîfeyi kabûl etmekde bile ayrılıklar oldu.