Tefekkerû fî âlâillâhi ve lâ tetefekkerû fî zâtillâhi.

[Tefekkerû fî acâibi mahlûkâtihî ve lâ tetefekkerû fî kemâlâtî zâtihî.]

[Allahü teâlânın zâtını düşünmeyiniz. Mahlûklarındaki nizâmı düşünerek tefekkür ediniz.]

Mukaddemenin Birinci Bahsi

PEYGAMBERLİK NE DEMEKDİR?

Seyyid Şerîf-i Cürcânînin (Şerh-i Mevâkıf) kitâbının son kısmında diyor ki, kelâm ilminin âlimlerine göre, Allahü teâlânın, (Seni şu yerlerdeki insanlara veyâ bütün insanlara gönderdim), yâhud, (Benden kullarıma bildir!) veyâ bunlar gibi dediği kimseye (Nebî), ya’nî (Peygamber) denir. Peygamber olmak için, insanda riyâzet ve mücâhede gibi, ba’zı şartların bulunması veyâ buna elverişli olarak doğmuş olmak lâzım değildir. Allahü teâlâ, dilediğini seçerek, bunu ihsân eder. O, herşeyi bilir ve en iyisini yapar. İrâde etdiğini yapar. Herşeyi yapmağa kâdirdir. Kelâm âlimlerine göre, Peygamberin (Mu’cize)göstermesi de şart değildir. Başkalarının, Onun Peygamber olduğunu anlamaları için, mu’cize göstermesi şartdır dediler. Yoksa, Peygamber olması için şart değildir. Eski yunan felsefecilerine göre, Peygamber olmak için, üç şart lâzımdır: Gaybdan haber vermek. Ya’nî geçmişde olmuş ve gelecekde olacak şeylerden kendisine sorulanları bildirmek. Hârika işler, ya’nî aklın, fennin yapamıyacağı şeyleri yapmak. Üçüncüsü, meleği cism ve şekllenmiş olarak görmek ve Allahü teâlânın (Vahy) etdiği sözü melekden işitmek şartdır, dediler.

Peygamberin bütün gaybları bilmesi, bizce de, onlarca da lâzım değildir. Ba’zılarını bilmek ise, yalnız Peygambere mahsûs değildir. Riyâzet çekenlerin, ya’nî yalnız olarak bir odaya kapanıp, ölmiyecek kadar az yiyip içenlerin ve şu’ûru giden ba’zı hastaların, uyuyanların, ba’zı gaybları haber verdiklerini felsefeciler de kabûl etmekdedir. Peygamberle bunlar, bu bakımdan birbirlerine benzer. Onların gayb dedikleri, belki (Hârik-ul’âde) olan, ya’nî âdet olmıyan, sık rastlanmıyan şeyler demekdir. Bunlar ise, hakîkî gayb değildir. Bunları bilmek ve bir iki kerre haber vermek, âdetin dışına çıkmak olmaz. Peygamber ile başkaları, bununla birbirlerinden ayırd edilirler. Allahü teâlânın bildirdiği hakîkî gaybları Peygamberlerin bileceklerini, kelâm âlimleri de bildiriyorlar. Fekat gaybı bilmek Peygamber için şart değildir, diyorlar.