124 — ALİYY-ÜL-KÂRÎ: Hirâtlıdır. Babası Muhammeddir. Yazıcılıkla geçinirdi. Çok kitâb terceme ve şerh etdi. (Ehâdîs-ül-mevdû’ât) adındaki kitâbında, sahîh hadîslere mevdû’ demekdedir. İmâm-ı a’zamın (Fıkh-ı ekber)ini şerh ederken, Resûlullahın “sallallahü aleyhi ve sellem” mubârek ana ve babasının kadr ve kıymetlerini küçültücü yazılarından ve tesavvuf büyüklerinin şânlarına yakışmıyacak iftirâlarından dolayı islâm âlimlerinin gözlerinden düşmüşdür. 1016 [m. 1607] da Mekke-i mükerremede vefât etdi. Fıkh-ı ekberin (El-Kavl-ül-fasl) adındaki şerhinde, böyle saygısız yazı yokdur. (El-Müstened-ül-mu’temed) kitâbında ve (Mektûbât-ı Ahmediyye)nin altmışüçüncü mektûbunda, Aliyy-ül-kârîye cevâb verilmişdir. (Fâideli Bilgiler) kitâbına bakınız! (Mektûbât-i Ahmediyye) kitâbı, 1372 [m. 1953] senesinde, Karaşide basdırılmışdır.
(Turub-ül-emâsil bi-terâcim-il-efâdıl) kitâbının sonunda diyor ki, (Alî Hirevî, Hiratda doğdu. Mekkede yerleşdi. İbni Hacer-i Hiytemîden de okudu. Çok eser bırakdı ise de, din büyüklerine i’tirâzları çirkin oldu. İmâm-ı Şâfi’înin ve imâm-ı Mâlikin ictihâdlarına dil uzatdı. Büyük âlim Muhammed Miskin, ona lâyık olan reddiyyeyi yazdı. (Sedâd-üd-dîn fî-isbâtin-necât-i lil-vâlideyn)de diyor ki, (Aliyyül-kârî, Fıkh-ı ekberi şerh ederken, Resûlullahın vâlideynine dil uzatmış, bu yetmiyormuş gibi, ayrıca bir risâle de yazmışdır. Şifâ kitâbını şerh ederken, küfrlerini bildiren risâle yazmış olduğunu, öğünerek bildirmişdir. Mekke-i mükerreme müftîsi iken, 1033 de vefât eden İmâm-ı Abdülkâdir Taberî, o risâleyi red için bir risâle yazmışdır.) (Turub-ül-emâsil) 1393 [m. 1973] de Karaşide basılmışdır. 391, 418, 442, 765, 1156.
125 — ALKAMA “rahmetullahi teâlâ aleyh”: Babası Kaysdır. İbrâhîm-i Nehâînin dayısı idi. Abdüllah ibni Mes’ûddan ve Alî ve Âişe “radıyallahü anhüm”den ders almışdır. 62 [m. 681] senesinde vefât etdi. 268, 439.
126 — ÂLÛSÎ: Şihâbüddîn seyyid Mahmûd bin Abdüllah Âlûsî-i kebîr Bağdâdî, Bağdâdda müftî idi. Şâfi’î âlimlerindendir. 1217 [m. 1803] de Bağdâdda tevellüd, 1270 [m. 1853] de orada vefât etdi. İstanbula da geldi. Şî’îlere cevâb olarak,(El-ecvibe-tül-Irâkıyye anil es’iletil-Îrâniyye) kitâbı ve (Nehc-üs-selâme) ve (El-ecvibe-tül-Irâkıyye anil-es’ile-til-Lâhûriyye), (Nefehât-ül-kudsiyye fî-mebâhîsil-imâmiyye) kitâblarını yazmışdır. Birincisi 1317 [m. 1899] de İstanbulda sanâyı’ mektebinde, üçüncüsü 1301 [m. 1883] de Bağdâdda basılmışdır. (Rûh-ul-me’ânî) adındaki tefsîri, dokuz cilddir. Gençler arasında şöhret bulan bu tefsîr, din âlimleri arasında bir kıymet kazanamamışdır. İçindeki haberlerden ba’zısının doğru olmadığı, (Dürerüs-seniyye)de yazılıdır. İbni Teymiyyenin fikrlerini benimsemişdir. 349, 887.
127 — ÂLÛSÎ: Seyyid Mahmûd Şükrî bin Abdüllah, şî’îlere cevâb olarak, (Minhatül-ilâhiyye muhtasar-ı tuhfe-i isnâ aşeriyye) ve (Se’âdetül-dâreyn) ve (Süyûf-i müşrika) ve (Sabbül’azâb) kitâbları yazmışdır. Alûsî-i kebîrin torunudur. İbni Teymiyyecidir. [6]. cı sırada Abdül’azîz ismine bakınız! 1060, 1181.
128 — ÂLÛSÎ: Nu’mân bin Mahmûd bin Abdüllah Âlûsî, Bağdâdda [1252] de tevellüd, 1317 [m. 1899] de vefât etdi. Mevtâ işitmez derdi. (Cilâ-ül-ayneyn) kitâbında İbni Teymiyyeyi övmekde, İbni Hacer-i Mekkî hazretlerine dil uzatmakdadır. Yûsüf Nebhânî (Şevâhid-ül-hak) kitâbında, bunun haksız olduğunu isbât etmekdedir. (Gâliyye-tül-mevâ’ız) kitâbında dört mezheb imâmlarını çok övüyor ve İmâm-ı a’zamı müjdeliyen hadîs-i şerîfleri yazıyor ve Hanefî fıkh kitâblarından bilgiler bildiriyor ise de, yüzondokuzuncu [119] sahîfesinde, Evliyânın kabrini ziyâret için (Cilâ-ül-ayneyn) kitâbını tavsıye etmekdedir. 60, 349, 450, 467, 469, 1013, 1159.
129 — ÂMİDÎ “rahmetullahi teâlâ aleyh”: Seyf-üddîn Alî bin Muhammed, şâfi’î fıkh ve kelâm âlimidir. 551 de Âmid, ya’nî Diyâr-ı Bekrde tevellüd, 631 [m. 1234] de Şâmda vefât etdi. 490.